Cahos

Uit de ‘Cahos’ (in de spelling van Jean-Féry Rebel) zijn het vuur, de lucht, het water en de aarde ontstaan.

Op basis van die vier elementen bepaalden de oude Grieken hun wereldvisie. Volgens hen bestond elke materie in het universum uit een bepaalde hoeveel- heid van een of meerdere elementen, wat hen meteen ook in staat stelde om de elementaire kenmerken van elke materie te bepalen: warm of koud, droog of nat, vast of vluchtig. Een vijfde element, de ether, was het nobelste element, bevond zich in de hemel en werd door de goden ingeademd. Het bood een verklaring voor ontastbare verschijnselen als de ziel, de zwaartekracht of de voortplanting van het licht.

De natuurelementen vormden een krachtige inspiratiebron voor de Franse componisten uit de XVIIde eeuw. Wanneer Jean-Féry Rebel in zijn compositie totale harmonische chaos creëert, doet hij dat “om de verwarring op te roepen die onder de elementen heerste alvorens het moment was aangebroken waarop ze, onderworpen aan onveranderlijke wetten, de plaats innamen die hen door de orde der Natuur was voorgeschreven”.

Hij componeerde het ballet Les Éléments enkele jaren na de gelijknamige ballet- opera van André Cardinal Destouches en Michel-Richard Delalande. De creatie vond plaats in 1721 in de Palais des Tuileries en onder de dansers bevond zich Lodewijk XV, die toen amper 11 jaar oud was. Het werk kende een fenomenaal succes en zou meer dan 60 jaar lang opgevoerd worden. Na een proloog die beschrijft hoe het lot (Destinée) de wereld in chaos onderdompelt om orde te brengen in de elementen, voeren vier taferelen je naar het paleis van Neptunus (water), dat van Juno (lucht), de tempel van Vesta (vuur) en de tuin van Pomona (aarde).

Ook de storm uit de opera Alcione van Marin Marais was zo’n overtuigende weergave van losgebarsten natuurelementen dat het stuk, dat nochtans niet lang is, aan alle Europese hoven te horen was.